روایت خدمتگزاری از ایستگاه راه‌آهن تا خیابان آیت‌الله شیرازی

قطاری تازه رسیده از تبریز سکوت نیمه‌شب راه‌آهن مشهد را می‌شکند و به کارکنان از رسیدن میهمانان جدید امام رضا(ع) خبر می‌دهد. قطار که از حرکت می‌ایستد، صدها مسافری که 24 ساعت تمام در انتظار ایستگاه پایانی در کوپه‌ها نشسته بودند برای قدم گذاشتن در خاک شهر بهشت دسته‌دسته از واگن‌ها خارج می‌شوند. بیشتر مسافران این قطار آذری‌زبان و اهل تبریز هستند، هرچند بین راه تعدادی مسافر از دیگر شهرها هم به جمع آن‌ها اضافه شده‌اند. 

با رسیدن آن‌ها به سالن راه‌آهن، کارکنان می‌کوشند بهترین خدمات را به زائران علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) ارائه کنند. باربرها چمدان‌ها را از دست زائران خسته تحویل می‌گیرند تا کمکی به آن‌ها کرده باشند. در این ایام خاص، اگر زائر سالمندی نیز ببینند که توان پرداخت هزینه حمل بار را ندارد، بدون چشمداشت برای کمک به او داوطلب می‌شوند تا سهمی در ثواب زیارت زائران مشهدالرضا داشته باشند. البته خدمت‌رسانی تنها در راه‌آهن خلاصه نمی‌شود. 

بیرون از ایستگاه هم رانندگان تاکسی شبانه‌روز حضور دارند تا میهمانان آقا را به مراکز اقامتی برسانند. کسی نیست برای میزبانی باشکوه از میهمانان امام مهربانی‌ها آماده نشده باشد، از کارکنان مراکز اقامتی گرفته تا کسبه و حتی پاکبانان.

خدمتگزاری باربرها به زائران

با اینکه راه‌آهن مشهد در طول سال پر از مسافر است، دهه آخر صفر به دلیل زیاد شدن تعداد قطارها حجم ورود و خروج زائران چندین برابر افزوده می‌شود. هیچ چیز نمی‌تواند اشتیاق خدمتگزاری این ایام را کم کند، هر کس در هر جایگاه و موقعیتی که دارد.

حسین شریعتی یکی از کارکنان راه‌آهن است. او وسایل زائران را از قطار تا تاکسی و برعکس حمل می‌کند، کاری که کمتر دیده شده است و زحمت زیاد دارد اما او با جان و دل آن را انجام می‌دهد.
پای حرف‌هایشان که بنشینی، تازه می‌فهمی او و همکارانش در واقع اولین و آخرین مشهدی‌هایی هستند که مسافران با آن‌ها روبه‌رو می‌شوند. 

حسین‌آقا شانزده سال است وسایل زائران امام هشتم(ع) را جابه‌جا می‌کند و از این راه نان حلال سر سفره خانواده‌اش می‌برد. دیدارها و ارتباط او و دیگر همکاران با زائران خیلی طولانی نیست، اما دفترچه تلفن گوشی او پر از اسامی زائران از شهرهای مختلف است. خیلی‌هایشان با او دوست و دمخور شده‌اند.

حسین‌آقا با ملاحت و شیرینی خاصی با لهجه مشهدی می‌گوید: همه زائرانی که به زیارت امام رضا(ع) می‌آیند برای من و همکارانم عزیز هستند اما مسافران این روزهای مشهد جایگاهی خاص دارند. اصلا آن‌ها نورچشم مایند. به همین علت، اگرچه این روزها بیش از همیشه خسته می‌شویم و حجم کار زیادتر است، می‌کوشیم برخورد خوبی با همه آن‌ها داشته باشیم تا هم آن‌ها هم امام رضا(ع) از ما راضی و خشنود باشند.

بارها با مسافرانی روبه‌رو شده‌ام که در طول سفر پولشان سرقت یا گم شده است. خودم هزینه فیش حمل بارشان را دادم

حسین‌آقا یک باربر ساده است که درآمد چندانی ندارد، اما به پشتوانه ارادت و عشقی که به امام مهربانی‌ها دارد، دلش به دریای بی‌کران محبت به زائران تبدیل شده است. 

تعریف می‌کند: بارها با مسافرانی روبه‌رو شده‌ام که در طول سفر پولشان سرقت یا گم شده است. خودم هزینه فیش حمل بارشان را دادم. بعضی‌ها قبول نمی‌کردند. می‌گفتم: بگیرید. آقا خودش با من حساب می‌کند. این را هم بگویم که زائرها خوش‌حساب هستند و بلافاصله بعد از برگشت به شهرشان پول را واریز کردند. خیلی از زائران شماره من را گرفته‌اند و گاهی تماس می‌گیرند و می‌خواهند سلامشان را به امام برسانم و من را به شهر خود دعوت می‌کنند.

شرکت در طرح تاکسی‌های صلواتی

بیشتر زائرانی که از طریق خطوط ریلی به مشهد می‌آیند اولین سفر درون‌شهری خود را با تاکسی تجربه می‌کنند. خدمت‌رسانی تاکسی‌های راه‌آهن شبانه روزی است. رانندگان تاکسی به واسطه تجربه‌ و شناختی که از معابر و نقاط مختلف شهری دارند گاهی پیشنهادهای خوبی برای خرید و اقامت به زائران ارائه می‌دهند.

محمدصادق اسعدی یکی از قدیمی‌ترین رانندگان تاکسی در ایستگاه راه‌آهن است. او در میان همکارانش به واسطه بازگرداندن وسایل زائران، به امانت‌داری و خوش‌خلقی شهرت دارد. آقا محمدصادق می‌گوید: یکی از پرسش‌های اولیه و همیشگی زائران از من و همکارانم درباره محل اقامت است. 

من براساس شرایط آن‌ها پیشنهادهای مختلفی می‌دهم. برای نمونه، اگر زائر سالمند باشد و یا بلیت برگشت با قطار داشته باشد به آن‌ها مراکز اقامتی خیابان آیت‌الله شیرازی را معرفی می‌کنم. چون مراکز گردشگری همچون باغ نادری و مراکز خرید متعدد هم در این محدوده است و در مقایسه با معابر دیگر، فاصله کمی تا ضریح منور امام هشتم(ع) دارد. معمولا زائرانی هم که پیش از آمدن به مشهد جایی برای اقامت خود رزرو نکرده‌اند از این پیشنهاد استقبال می‌کنند و من آن‌ها را به هتل‌های خیابان آیت‌الله شیرازی می‌برم.

گاهی زائران از کرایه‌های عجیب و خارج از عرف تاکسی‌ها در ایام و مناسبت‌های خاص گله دارند. شبیه زائری می‌گوید از فرودگاه هاشمی‌نژاد تا خیابان آیت‌الله شیرازی 200 هزار تومان پرداخت کرده است، مسیری که مسافت آن در نهایت به 10کیلومتر هم نمی‌رسد.

البته این‌گونه نیست که همه تاکسی‌ها بهای زیادی از مسافران خود طلب ‌کنند. بسیاری از راننده‌های تاکسی هر سال در ایامی همچون عاشورا و سالروز شهادت امام رضا(ع) که اتحادیه تاکسی‌رانی شهرداری مشهد طرح تاکسی صلواتی را به اجرا درمی‌آورد از آن استقبال می‌کنند. 

اسعدی درباره تجربه‌اش از خدمت‌رسانی صلواتی به زائران می‌گوید: از سال 1386 که تاکسی خریدم و در ایستگاه تاکسی راه‌آهن مشغول شدم، خیلی از زائران امام رضا(ع) را جابه‌جا کرده‌ام. نمی‌دانید پول زائران امام رضا(ع) چه برکتی دارد. حتی کم آن هم می‌تواند گره‌های زندگی را باز کند. به همین علت بود که تصمیم گرفتم به عشق آقا در برخی روزها و مناسبت‌های خاص مانند عاشورا به‌ویژه سالروز شهادت امام رضا(ع) زائران آقا را رایگان جابه‌جا کنم.

این خیابان به حرم وصل است

زائرپذیری ویژگی عمده منطقه ماست زیرا مجاور و همسایه با حرم امام رضا(ع) هستیم. از گذشته خیابان آیت‌الله شیرازی معروف به بالا خیابان میزبان زائران زیادی بوده است. بیش از 10 درصد هتل‌های مشهد در این معبر و مجاور آن یعنی آیت‌الله بهجت قرار دارد. زائرانی که در مراکز اقامتی این محدوده اسکان می‌یابند بیشتر با قطار آمده‌ و به این محدوده راهنمایی شده‌اند. 

متولیان مراکز اقامتی این روزها در تکاپو هستند که میزبان شایسته‌ای برای زائران امام هشتم باشند

البته از زائران کشورهای حاشیه خلیج فارس هم نباید غافل شد که همواره درصد چشمگیری از ظرفیت اتاق‌های مراکز اقامتی به آن‌ها اختصاص دارد. متولیان مراکز اقامتی این روزها در تکاپو هستند که میزبان شایسته‌ای برای زائران امام هشتم باشند. بیشتر ظرفیت هتل‌های شناخته‌شده از دو ماه پیش از سوی زائران دهه آخر صفر رزرو شده‌اند.

هتل‌ها آماده میزبانی‌اند

محمد قانعی یکی از با سابقه‌ترین مشهدی‌ها در امر هتلداری است. قانعی از سال 1359 در زمینه هتلداری و گردشگری سابقه فعالیت دارد و از سال 1386 تا زمانی که اتحادیه هتلداران مشهد فعالیت می‌کرد مدیریت آن را بر عهده داشت. علاوه بر این، چندین سال است مدیریت یکی از مراکز اقامتی باسابقه و بزرگ محدوده خیابان آیت‌الله شیرازی را برعهده دارد. 

قانعی درباره آمادگی مراکز محدوده خیابان آیت‌الله شیرازی برای پذیرایی از زائران دهه آخر صفر می‌گوید: هتلداران ما بر اساس تجربیات خود همواره برای ایام خاص و مهمی همچون دهه آخر صفر آماده هستند به طوری که برای پذیرش و میزبانی بیشتر از زائران در این روزها به اتاق‌های خود یک یا چند تخت دیگر هم اضافه کرده‌اند.

او ادامه می‌دهد: همواره بیش از 95 درصد از میهمانان هتل‌ها در محدوده خیابان آیت‌الله شیرازی را زائران غیرهم‌استانی و عرب‌زبان تشکیل می‌دهند اما در ایام دهه آخر صفر بخش درخور توجهی از ظرفیت مراکز اقامتی نه‌تنها در این محدوده که در سراسر مشهد به هم‌وطنان استان‌های غربی ما اختصاص می‌یابد. یک دلیلش این است که بیشتر زائرانی که از استان‌ خراسان به اینجا می‌آیند با اینکه تعداد بیشتری هستند، در منازل اقوام و مراکز مذهبی جای اسکان دارند.

بیش از 95 درصد از میهمانان هتل‌ها در محدوده خیابان آیت‌الله شیرازی را زائران غیرهم‌استانی و عرب‌زبان تشکیل می‌دهند 

این نکته را هم اضافه کنم که من و همکارانم وقتی عشق خالصانه زائران را به امام رضا(ع) می‌بینیم، از خدمت‌رسانی به آن‌ها خسته نمی‌شویم.با قانعی درباره موضوعات بسیاری هم‌کلام می‌شویم. اینکه علت تفاوت قیمت‌ها که برخی‌ها از آن گله‌مند هستند چیست. 

او با اشاره به نرخ‌نامه مصوب درج‌شده می‌گوید: این نرخ‌نامه‌ به همه هتل‌ها تحویل داده شده است و همگی موظف به رعایت آن هستند. نرخ‌نامه برای سراسر سال مصوب شده است. این‌گونه نیست که کسی بخواهد در این ایام خلاف آن عمل کند.

درهای باز مسجد مقبره

در خیابان آیت‌الله شیرازی، علاوه بر هتل‌ها چندین مرکز مذهبی هستند که در طول یک دهه اخیر، با افزایش چشمگیر تعداد زائران پیاده، کوشیده‌اند بهترین خدمات را به زائران ارائه کنند. مسجد مقبره با حدود دو قرن قدمت از این مجموعه‌هاست. خیلی بزرگ نیست اما تک‌تک اعضای هیئت امنا و خادمانش دلخوش به این هستند که در روزهای منتهی به شهادت امام هشتم میزبان قدوم زائران باشند، خاصه آن‌هایی که پیاده می‌آیند.

رضا بهنام از مسجدی‌هاست و عضو هیئت امنای آن. می‌گوید: از هشت سال پیش، امنا در دهه آخر صفر درهای مسجد را به روی زائران امام رضا(ع) باز می‌کند تا بتوانند دست‌کم لحظاتی در مسجد استراحت کنند. امسال هم به رسم گذشته، پیش از فرا رسیدن ایام شهادت امام رضا(ع)، مسجد را آماده کردیم. همه امکانات مسجد را در اختیار آن دسته از زائرانی قرار می‌دهیم که به صورت گروهی در قالب هیئت مذهبی به اینجا می‌آیند. خدا کند میزبان شایسته‌ای باشیم، آن طور که حضرت می‌خواهد با زائرانش رفتار کنند.

این خیابان با همیشه فرق می‌کند

خیابان آیت‌الله شیرازی همچون سایر معابر منتهی به بارگاه منور امام رضا(ع) پر از واحدهای تجاری است. زعفران‌فروشی‌ها و مغازه‌های خشکباری که پر از سوغات است. کنارش ردیف‌ردیف مغازه‌های پوشاک، کتاب ادعیه، عطر، زیورآلات و... . در طول سال، خیلی از مسافرها پای یکی از مغازه‌ها ایستاده و چمدانشان را با سوغات مشهد متبرک کرده‌اند.کسبه این خیابان با تکمیل اجناس و ذخیره‌سازی اقلام کوشیدند با دست پر پذیرای آن‌ها باشند. حتی برخی‌ها دکور مغازه را تغییر دادند. 

حمیدرضا جعفری یکی از کسبه با سابقه خیابان آیت‌الله شیرازی تعریف می‌کند: در سال‌های اخیر به دلیل شیوع کرونا، فروش به هیچ عنوان خوب نبود. خیلی‌ها بیکار شدند و بعضی‌ها ورشکسته. اما حالا همه ما امید داریم پس از کاهش شیوع کرونا دوباره این خیابان پر از زائران امام رضا(ع) شود. امید به دل کسبه دویده است و خیلی خوشحال‌اند دوباره مشهد شلوغ می‌شود. 

بسیاری از کسبه به‌ویژه صنف من که زعفران و خشکبار است حتی در مجاورت مغازه انبار اجاره کردیم تا در صورتی که نیاز فوری به جنسی داشتیم بتوانیم جای خالی آن را پر کنیم. بعضی‌ها هم پا را فراتر گذاشته‌اند. خود من فروشنده‌ آذری‌زبان استخدام کرده‌ام، فروشندگانی که می‌توانند ارتباط بهتری با زائران استان‌های غربی برقرار کنند.

جعفری با اشاره به زائران دهه آخر صفر ادامه می‌دهد: زائرانی که در دهه آخر صفر به مشهد می‌آیند بیشتر از شهرهای استان خراسان و یا استان‌های آذربایجان شرقی و غربی هستند. به همین علت، شرایط فروش این روزهای ما با ایامی همچون عید نوروز متفاوت است. 

اگر در عید نوروز زعفران و زرشک بیشتر می‌فروشیم، در این ایام با توجه به اینکه بخش چشمگیری از زائران در شهرهای خود زعفران و زرشک تولید می‌کنند، کمتر از آن‌ها خریداری کردیم. هم‌چنین با توجه به اینکه در این ایام زائران عرب‌زبان کم می‌شوند، اقلامی همچون پسته، بادام درختی و در کل آجیل‌ها را جمع و به جای آن اقلام و اجناسی همچون نخود و کشمش، سوهان، بسته‌های آماده سوغاتی، نبات و ... آماده کرده‌ایم.

زودتر از وقتش قسمتمان شد

هنوز 10 روز مانده است به شهادت امام رضا(ع) اما از همین الان می‌شود در خیابان آیت‌الله شیرازی شاهد حضور کسانی بود که برای زیارت امام رضا(ع) و شرکت در مراسم عزاداری شهادت حضرت به مشهد آمده‌اند. خانواده احمد فیضی از همین زائران هستند. آن‌ها قرار بود به پیاده‌روی اربعین بروند اما سفر با قطار تبریز-مشهد قسمت آن‌ها شد.

 از زمانی که کودک بودم، به همراه خانواده‌ام برای شرکت در مراسم شهادت امام رضا(ع) به مشهد می‌آمدم

احمدآقا لهجه دارد و غلیط حرف می‌زند. می‌گوید: از زمانی که کودک بودم، به همراه خانواده‌ام برای شرکت در مراسم شهادت امام رضا(ع) به مشهد می‌آمدم. حالا هم که پدرم از دنیا رفته است، تصمیم دارم راهش را دنبال کنم. خودم یک پسر خردسال دارم و با خانواده آمده‌ایم. امیدوارم این جریان ادامه یابد.

ادامه می‌دهد: راستش، قرار بود به اتفاق خانواده برای شرکت در مراسم اربعین ابتدا به نجف برویم اما ازدحام جمعیت در مرز باعث شد از این سفر منصرف شویم. چون همه آماده بودند و نمی‌خواستم دلشان را بشکنم، تصمیم گرفتم آن‌ها را به مشهد بیاورم. خوشبختانه خانواده‌ام از این پیشنهاد استقبال کردند و زودتر به مشهد آمدیم. می‌توانیم به‌راحتی یک دل سیر زیارت کنیم و به جاهای دیدنی مشهد سر بزنیم.

چند روز بیشتر تا شهادت حضرت نمانده است. ما دیواربه‌دیوار و همسایه آقائیم. حالا همه ما صدای دست‌های به دعا بلندشده و نجوای دل آن‌هایی را می‌شنویم که از همه‌چیز گذشته‌اند تا این ایام مشهد باشند، روبه‌روی ضریح و پای گنبد طلا.